Jos Swiers en Atalanta Pers
In 2004 bezocht Jos Swiers ”Honderd seizoenen Atalanta Pers”, de dubbeltentoonstelling ter gelegenheid van het 25-jarig bestaan van de Atalanta Pers. Hij raakte gefascineerd door wat hij daar in Museum Meermanno en in de Koninklijke Academie voor Beeldende Kunst in Den Haag te zien kreeg van een pers die hij tot dat moment niet kende.
Enkele maanden daarna bezorgde de post bij de Atalanta Pers een pakje met daarin een klein, door Swiers zelf geschreven en in 10 exemplaren gedrukt uitgaafje, getiteld Zichtassen. Daarin beschreef hij hoe hij bij herhaalde bezoeken steeds meer de aanwezigheid en functie van de lijnvoering in de opmaak van de Atalanta Pers-uitgaven ontdekte en en ging bewonderen. Wij, ontvangers van dit korte essay, waren overdonderd door zowel het gebaar als de lovende woorden. Het duurde niet lang voordat wij Jos Swiers ook ontmoetten, een ontmoeting die een jarenlange vriendschap zou inluiden.
Vanaf dat eerste moment is Jos Swiers altijd zeer betrokken geweest bij het reilen en zeilen van de Atalanta Pers. In 2007 publiceerde hij Kleurlijnen, waarin hij zijn eerdere uiteenzetting over het lijnenspel uitbreidde naar die van de rol van het kleurgebruik. Ook ging hij al snel de uitgaven van Atalanta Pers verzamelen. In 2012 deed hij zelfs een complete bibliografie van de Atalanta Pers verschijnen: De wereld een cocon, een bibliografie die hij sindsdien op uiterst professionele wijze heeft bijgehouden. Daarnaast heeft hij ook op verschillende presentaties van Atalanta-uitgaven een inleidend woord gesproken.
Jos Swiers was een zeer actief verzamelaar. Bijzonder aan hem was dat hij zijn verzamelobjecten niet alleen bijzonder makkelijk verwierf, maar dat hij er met even groot gemak afstand van kon doen. Verzamelgebieden waren er vele. Behalve de uitgaven van Atalanta Pers, een collectie die hij in een aantal jaren compleet (!) wist te maken, verzamelde hij onder andere ook alles met betrekking tot het werk van dichteres Anneke Brassinga. Gelukkig is deze collectie bij elkaar gebleven en na zijn overlijden in 2022 door de erven aan het Literatuurmuseum geschonken.
Omdat Jos Swiers voor de Atalanta Pers een belangrijke persoon geweest is, wilden wij hem een jaar na zijn overlijden graag gedenken met een kleine, bijzondere uitgave. De Atalanta Pers doet dat in samenwerking met Anneke Brassinga en Johan Breuker.
Aan Brassinga was het verzoek om een reeksje van vier gedichten te schrijven op het thema van de vier elementen, een van de thema’s die regelmatig terugkeert in de uitgaven van de Atalanta Pers. Voor het verzorgen van de beeldende kant van de uitgave is Johan Breuker gevraagd. Deze beeldend kunstenaar was niet alleen al sinds zijn jeugd bevriend met Jos Swiers, maar was als beeldend kunstenaar ook betrokken bij zeer veel uitgaven die Swiers zelf deed verschijnen. René en Tineke Bakker verzorgden de algehele vormgeving, het druk- en bindwerk voor deze kleine uitgave.
Het is bijzonder te bedenken dat bij onze allereerste kennismaking met Jos Swiers dichteres Anneke Brassinga al een rol speelde: in Zichtassen was een gedicht van haar opgenomen. Ook opmerkelijk is het dat de laatste uitgave die Jos Swiers zelf maakte ('Momento Vere') gewijd was aan een Atalanta-uitgave: Vijf jaargetijden. Zo lijkt hier nu in Tombe opeens alles bij elkaar te komen: de jaargetijden, de elementen en zijn vrienden.
Tineke & René Bakker
Over de uitgave zelf
Tombe is een uitgave geworden in een formaat waar Jos Swiers van hield, het oblongformaat. De gedichten worden telkens vooraf gegaan door een blad waarop behalve de titel van het betreffende element ook een fragment is opgenomen uit de tekening die Johan Breuker was gevraagd te maken en die aan het eind van het boek in zijn geheel getoond wordt. Overigens is ook aan de binnenzijde van het omslag in een vage, half transparante vorm, een deel van deze tekening afgebeeld. Deze afbeelding blijft bij het lezen van de gedichten zichtbaar.
Teksten en beelden zijn in full-colour gedrukt op licht getint papier. Het boekblok is gevat in een rood omslag en wordt in de rug bijeengehouden door twee papierringen. Het geheel wordt omsloten door een zwaarder, grijs omslag met betiteling aan de buitenzijde en een afbeelding aan de binnenkant ervan.
Zoals gebruikelijk verzorgde de beeldend kunstenaar, in dit geval dus Johan Breuker, voor deze uitgave ook het beeldmerk voor de Atalanta Pers. Het is geplaatst op de titelpagina. De uitgave bevat echter nog een tweede beeldmerk. Het staat op het omslag en is gemaakt door de vormgever van het boek. Dit beeldmerk is een combinatie geworden van elementen uit de logo's van zowel de Atalanta Pers als De Althaea Pers en wil daarmee zowel de verbinding weergeven van de beide persen als van de personen daarachter.
