Carin Reinders - CODA, Apeldoorn

CODA en de Atalanta Pers

Al ver voor ik zelf betrokken was bij het CODA, was er sprake van contacten tussen het toenmalige Van Reekum Museum en de Atalanta Pers. Maar voor mij was het graficus Cees Andriessen (1940-2023) die me alweer vele  jaren geleden wees op het bijzondere fonds van de Atalanta Pers. Een uitgeverij van bibliofiele uitgaven en kunstenaarsboeken. Een onderneming die nu al 45 jaar gerund wordt door René en Tineke Bakker, waarbij zij behalve zakelijke partners ook privé verbonden zijn. Oogstrelend schoon op een heel subtiele manier en met groot commitment zodat het altijd hartverwarmende uitgaven zijn, die zij samen vanaf 1979 maakten. Esthetiek en hoge kwaliteit op vorm en inhoud gaan hand in hand bij de Atalanta Pers.

Die vorm en inhoud worden altijd weer tot in de puntjes voorbereid en dat ziet er ogenschijnlijk veel eenvoudiger uit dan het is. René heeft als vormgever, uitgever, drukker en beeldend kunstenaar een enorm goed ontwikkeld oog voor kwaliteit en schoonheid en Tineke is behalve de sparringpartner op keuzes maken voor beeldend kunstenaars, schrijvers en dichters een uitmuntende boekbinder.

Oog, hand en verbeelding gaan bij René en Tineke volledig in elkaar over. De naam van het fonds is natuurlijk ook met zorg gekozen. De atalanta is een opvallende trekvlinder met een spanwijdte van ca. 6 cm die in Nederland en in België voorkomt, maar dat is de technische beschrijving. In spiritueel opzicht geeft Atalanta vorm aan de toekomst. Ontwikkelen betekent ook ontpoppen. Dat is het hele proces van jezelf ontdekken en te transformeren naar wat je in potentie in je hebt en wie je kunt en wilt zijn. En die nieuwsgierigheid is zo kenmerkend gebleven bij dit kunstzinnige fonds.

De geschiedenis van de Atalanta Pers kenmerkt zich door een brede blik op wat een boek is, en vooral ook wat het kan zijn of kan worden. Beeldend kunstenaars krijgen de ruimte met beeld en tekst tot een boek te komen. Vaak is er een aanleiding voor de uitgave van het kunstenaarsboek, een jubileumjaar, een bijzondere gelegenheid, of gewoon een gevoel samen iets moois te willen maken.

Het zal niemand verbazen dat we de boeken die Cees Andriessen samen maakte met de Atalanta Pers hebben gekocht voor de collectie van CODA Museum. In 1988 werd ‘Nu, veel later’ aan die collectie toegevoegd. Prachtig kloek en monumentaal met de zo bekende signatuur van Cees Andriessen.
Het was ook in 1988 dat we voor de eerste maal, toen nog onder de naam Van Reekum Museum, een kleine expositie van uitgaven van de Atalanta Pers inrichtten.

Ook ‘Voorbij het uitzicht I en II ‘ uit 2019 met respectievelijk twee en vier leporello’s van Cees Andriessen werden geselecteerd. Het zijn op prachtig papier gedrukte juweeltjes.

Naar aanleiding van het veertigjarig bestaan van de Atalanta Pers werd ‘Cees Andriessen, een drieluik’ aangekocht, waarin naast ‘Schrijvenderwijs’ met een voorwoord van René Bakker en zijn filmportret over Cees Andriessen de bundel ‘Spiegeldeel’ met gedichten van Mischa Andriessen, de zoon van Cees en Bonnie Andriessen.

Bij die gelegenheid heeft CODA Museum in samenwerking met René Bakker uit de vele uitgaven van Atalanta Pers onder de titel ‘Vlinderslag: 40 jaar Atalanta Pers’ een kleine en fijne bloemlezing uit de vele uitgaven gepresenteerd. Op 16 februari 2020 werd de première getoond van de film die René Bakker maakte over beeldend kunstenaar Cees Andriessen, die toen 80 jaar werd.

De rode draad in het omvangrijke fonds wordt telkens gevormd door de beeldende kunst, de poëzie en de literatuur, met cultuur en natuur als de centrale thema’s. Het altijd weer zoeken naar manieren hoe die kunstvormen te versmelten gaat gepaard met een grote aandacht voor de typografie die niet alleen functioneel, maar ook heel beeldend wordt ingezet.

Een veel vroeger kunstenaarsboek uit 1990 met de titel ‘Apeldoorn’ met teksten van Hans Ruijssenaars en linosneden van Cees Andriessen werd in opdracht van de gemeente Apeldoorn gemaakt in een oplage van 35 exemplaren. De bouw van het stadhuis door architect Hans Ruijssenaars was de directe aanleiding tot de opdracht voor dit kunstenaarsboek.

Uit 1992 voegden we een prachtig kunstenaarsboek toe, gemaakt met beeldend kunstenaar Johan de Haas en dichter, schrijver H.C. ten Berge. Twee mensen die ik in mijn Zutphense jaren bij het Museum Henriette Polak zeer goed kende. Dierbare herinneringen en daarom werd ‘Rivierlandschap met blauwe fles’ toegevoegd aan de collectie en uiteraard niet alleen vanwege die persoonlijke herinneringen.

Van 2014 tot en met 2019 werkte René Bakker aan wat een heus opus is geworden, de reeks “Verkenningen”. In 8 bijzondere uitgaven, alle door CODA aangekocht, is Bakker als vormgever en beeldend kunstenaar, minder of niet afhankelijk van anderen, op zoek gegaan naar de randen van het boek. Het leverde een serie boeiende kunstenaarsboeken op.

Uit 2020 hebben we de uitgave ‘Schaduwvrees’ in onze collectie. In negen plano’s met teksten en tekeningen van dichter Frans Budé wordt de geschiedenis van het ontstaan van een gedicht zichtbaar gemaakt. Een uniek concept van René Bakker dat hij bovendien uiterst boeiend wist vorm te geven.

Ook uit 2020 hebben we het kunstenaarsboek ‘De zin’. In een houten met geel linnen beplakte omslagmap zijn 23 plano’s opgenomen. Op elk blad is een intrigerende zin typografisch zo vormgegeven dat deze niet alleen de betekenis ondersteunt, maar ook een eigen beeldende kracht vertegenwoordigt.

Postuum ontstond een heel bijzonder kunstenaarsboek:  ‘Daar binnen’ met 6 gedichten van Anna Enquist over (het verlies van) de zintuigen en houtsneden van Cees Andriessen. De gezondheid van Cees Andriessen was in de maanden voor zijn overlijden achteruit gegaan waardoor hij geen nieuw werk meer maakte. René Bakker ontdekte dat er nog een reeks van 6 ontwerpen op zijn atelier lag en bood aan een boekuitgave te maken en ze te combineren met gedichten van Anna Enquist.
Deze uitgave, mooi gedrukt en met de hand gebonden, is op 18 november 2023 in CODA gepresenteerd.

De Atalanta Pers is uniek in Nederland en wij zijn dankbaar voor de goede en fijne samenwerking met René en Tineke Bakker. Wij feliciteren hen met dit jubileum en hopen dat ze nog lang door zullen gaan met het fonds en dat we over een enkele jaren een overzicht hebben van een halve eeuw Atalanta Pers. Wij volgen jullie.

Carin E.M. Reinders

Directeur/bestuurder CODA